اردو تعلیمی ویڈیو

اردو تعلیمی ویڈیو ڈاؤن لوڈ کیجئے شیر کرنے والے دوستوں کو دعاؤں میں یاد رکھیے

اردو تعلیمی ویڈیو
اردو حروف تہجی	اردو حروف تہجی زیر ،زبر /پیش
الف ،ب،پ،گیت	حروف تہجی گیت

शिक्षण हक्क कायदा RTE

शिक्षण हक्क कायदा RTE

✏RTE- 2009 चे कलमे- सदर अधिनियमात एकूण ३८ कलम आहेत. त्या कलमांचे
शीर्षक,
कलम क्रमांकानुसार खालीलप्रमाणे.
कलम क्रमांक १ = संक्षिप्त नाव, विस्तार व प्रारंभ.
कलम क्रमांक २ = व्याख्या.
कलम क्रमांक ३ = मोफत व सक्तीचे शिक्षण अधिकार.
कलम क्रमांक ४ = वयानुरूप प्रवेश (थेट).
कलम क्रमांक ५ = दाखला  हस्तांतरण.
कलम क्रमांक ६ = शाळा स्थापन.
कलम क्रमांक ७ = आर्थीक व इतर जबाबदाऱ्या.
कलम क्रमांक ८ = शासनाची कर्तव्ये.
कलम क्रमांक ९ = स्थानिकप्राधिकरण कर्तव्ये.
कलम क्रमांक १० = माता पिता व पालक कर्तव्ये.
कलम क्रमांक ११ = शालापूर्व शिक्षण तरतूद.
कलम क्रमांक १२ = शाळांची जबाबदारी.
कलम क्रमांक १३ = प्रवेश फी व चाचणी पध्दत.
कलम क्रमांक १४ = प्रवेशासाठी वयाचा पुरावा.
कलम क्रमांक १५ = प्रवेशास नकार.
कलम क्रमांक १६ = मागे ठेवण्यास व निष्कासनास
प्रतिबंध .
कलम क्रमांक १७ = शारिरीक शिक्षा व मानसीक
त्रास प्रतिबंध.
कलम क्रमांक १८ = शाळा स्थापनेस मान्यता .
कलम क्रमांक १९ = शाळेसाठी मानके व निकष .
कलम क्रमांक २० = अनुसूचीमध्ये सुधारणा अधिकार .
कलम क्रमांक २१ = शाळा व्यवस्थापन समिती .
कलम क्रमांक २२ = शालेय विकास योजना .
कलम क्रमांक २३ = शिक्षक नेमणूक,अहर्ता व अटी
शर्ती.
कलम क्रमांक २४ = शिक्षकांची कर्तव्ये.
कलम क्रमांक २५ = विद्यार्थी शिक्षक प्रमाण.
कलम क्रमांक २६ = शिक्षकाची रिक्त पदे भरणे.
कलम क्रमांक २७ = शिक्षणेतर प्रयोजनास प्रतिबंध.
कलम क्रमांक २८ = खाजगी शिकवणी प्रतिबंध.
कलम क्रमांक २९ = अभ्यासक्रम व मुल्यमापन.
कलम क्रमांक ३० = परीक्षा व पूर्तता प्रमाणपत्र.
कलम क्रमांक ३१ = बालकाच्या हक्काचे सरंक्षण.
कलम क्रमांक ३२ = गाऱ्हाणी दूर करणे.
कलम क्रमांक ३३ = राष्ट्रीय सल्लागार परिषदेची
स्थापना.
कलम क्रमांक ३४ = राज्य सल्लागार परिषदेची
स्थापना.
कलम क्रमांक ३५ = निदेश देण्याचा अधिकार.
कलम क्रमांक ३६ = खटला चालविण्यास पूर्वमंजुरी.
कलम क्रमांक३७ = सदभावनापुर्वक कारवाईस संरक्षण.
कलम क्रमांक ३८ = समुचित शासनास नियम करण्याचा
अधिकार.

आकारीक-संकलित मूल्यमापन

मूल्यमापन

इयत्ता 1 ली ते 8वी साठी दैनिक टाचण, प्रतिसाद नोंदी, आकारिक मुल्यमापन तंत्रातील उपक्रम-प्रकल्प-तोंडीकाम
-स्वाध्याय अशा सर्वांची वर्ग-विषयवार यादी, आकारिक चाचणी पेपर, संकलित चाचणी पेपर इ. सर्वांचे नमूना डाउनलोड करण्यासाठी खालील ॲप डाउनलोड करुन घ्या. आपली नोंदणी करा. व सर्व pdf फाईल डाउनलोड करुन प्रिंट घेऊ शकता.

gurukul महाराष्ट्र ॲप

# 1ली ते 7वी सर्व विषयांचे प्रथम सत्र  संकलित मूल्यमापनाच्या प्रश्नपत्रिका डाउनलोड करण्यासाठी इथे क्लिक करा.

अप्रगत विद्यार्थ्यांसाठी वाचन टप्पे

अप्रगत विद्यार्थ्यांसाठी वाचन टप्पे 

��������������

���� महाराष्ट्र ॲडमीन पँनल प्रस्तुत उपक्रम����
��������������

पायाभूत चाचण्या आता जवळपास संपल्या आहेत. आपणास आपल्या वर्गात एकही अप्रगत विद्यार्थी राहू द्यायचा नसेल, किंवा प्रगत विद्यार्थ्यांमध्ये किमान 10% गुणवत्तावाढ नोंदवायची असेल तर ही लेखमाला वेळ देऊन अवश्य वाचा.

��������������
��चला बनवूया प्रगतवर्ग��
��������������

��������������
��उपक्रमांची मांदीयाळी-[अंक- तिसरा]��
��������������

��������������
�� ज्ञानरचनावाद पध्दतीने वाचन कसे शिकवावे ��
��������������

��आपल्या अध्यापनामध्ये खास ज्ञानरचनावाद पध्दतीचा उपयोग करु इच्छिणाऱ्यांसाठी

��वाचन अधिगम विद्यार्थी, डिस्लेक्सिया, मुखदुर्बल, मतिमंद, वाचादोष, मतिमंद अशा विशेष विद्यार्थ्यांनाही ही पध्दती थोड्याफार फरकाने वापरता येते.

��या पध्दतीचा उपयोग करण्यासाठी याच अंकातील भाग-1 "वाचनाचे टप्पे" हा लेख वाचने आवश्यक.
हा पुर्ण लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा.
http://tanajisomwanshi.blogspot.in/p/blog-page_92.html?m=1

⚠️ वरील लेखात दिलेला वाचनाचा दुसरा टप्पा व तिसरा टप्पा हे प्रकट वाचनाशी संबंधित आहेत. आता आपण पाहणार आहोत, ज्ञानरचनावाद पध्दतीने प्रकट वाचन कसे शिकवावे.

�� ज्ञानरचनावाद पध्दतीने वाचन ढोबळमानाने एकूण सात टप्यात शिकविले जाते-

1. वाचन पुर्वतयारी
2. अक्षर ओळख
3. स्वरचिन्हे ओळख
4. जोडशब्द ओळख
5. वाक्यवाचन
6. परिच्छेद वाचन
7. आकलन

��पहिला टप्पा
����������������
�� वाचन पुर्वतयारी ��

या टप्प्यात खालील प्रकारे वाचनपुर्व तयारी करुन घ्यावी.

1.नजरेने आकारातील साम्यभेद ओळखणे.

2. साम्यभेदाआधारे चित्रवाचन करणे.

3.परिचीत चित्रांसोबत त्याच्या शब्दकार्डांचे अंदाजे वाचन करणे.

4.वाचनासाठी डावीकडुन उजवीकडे नजर फिरविण्याचा सराव.

5. बोललेले शब्द डावीकडुन उजवीकडे लिहिले जातात हे समजणे.

6. शब्दकार्डांचा संबंध चित्राशी व इतर दृश्य वस्तुशी जोडणे, याचा सराव. यासाठी आपापल्या कल्पकतेनुसार व परिस्थितीप्रमाणे विविध उपक्रम घेता येतात.
उदा- [खालील उदाहरणे नमुनादाखल आहेत]

1. आपल्या वर्गातील सर्व मुलांच्या नावाचे नामपट्या बनवून घ्या. या नाम पट्या त्यांना हाताळण्यास द्या. उपस्थित विद्यार्थीनी आपापल्या नावाचे टँग भिंतीस लावण्यास सांगणे.सर्व पट्या एकत्रीत करुन त्यामधून स्वतःच्या नावाची नामपट्टी ओळखण्यास सांगणे. नंतर नंतर इतर विद्यार्थ्यांच्या नामपट्या ओळखण्यास सांगणे. मुले स्वतःचे व इतराचे नाव चार दिवसात ओळखण्यास वाचण्यास शिकतात.

2. वर्गातील वस्तुंच्या नामपट्या दोन संचामध्ये तयार करुन घ्या.एक संचातील पट्ट्या वस्तूंना डकवा. दुसऱ्या संचातील पट्ट्या मुलास द्या. तुझ्या पट्टीवर जे नाव लिहिले आहे ती वस्तू शोधण्यास  सांगणे. किंवा एखाद्या वस्तूची नामपट्टी शोधून काढण्यास सांगणे.

3. परिचित चित्रांचा व त्याच्या नामपट्यांचा वापर करुन विविध खेळ घेऊ शकतो.

 -सलग तीन दिवस मुलांना चित्र व त्याखाली शब्दकार्ड लावून वाचन करुन घ्या. नंतर चित्राखाली बोट ठेवुन नावाचे वाचन घ्या. सर्वांस शब्दकार्ड वाटा.व एकच चित्रकार्ड दाखवुन याचे नाव कोणाकडे आहे त्याला पुढे बोलवा. चित्रशब्दकार्डाखाली लावुन खात्री करु द्या.अशीच सर्व चित्रशब्दकार्ड शोधण्याचा सराव घेणे.
पुढील तीन दिवस शब्दकार्डाची शब्दकार्डाशी जोड्या लावणे खेळ घेणे.
पुढील तीन दिवस शब्दकार्डाची चित्रकार्डाशी जोडी लावणे.

-चित्रपट्टीच्या खाली इतर चित्रांचे नाव टाका. अशा खुप चित्रपट्या बनवा. आता एक चित्रपट्टी विद्यार्थ्यांस द्या.व त्याखालील नाव वाचून त्याचे चित्र असणारी चित्रपट्टी शोधून त्यासमोर लावा. आता या चित्रपट्टीच्या खालील नावानुसार पुढील चित्र, त्यानंतर त्यापुढील चित्र अशी चित्रांची आगगाडी बनविण्यास सांगा.

-असे अनेक चित्र-शब्द खेळ घेता येतात. शब्द मर्यादेमुळे सर्व येथे मांडणे शक्य नाही.

7. दहा शब्द झाले की, वाक्यवाचन सुरु करावे.
उदा- हा आंबा(चित्र)आहे. असे वाचन करणे. नंतर चित्राजागेवर शब्द ठेवुन वाक्य वाचनाचा सराव घेणे.

8. दृकशब्दसंपत्ती वाढ ४० पर्यंत जाणे ही वाचनपुर्वतयारी झाली. इथपर्यंत मुले अंदाजाने वाचतात पुर्ण शब्द वाचतात.पण हे प्रत्यक्ष वाचन नव्हे.

9. प्रत्यक्षवाचनासाठी मुले शब्दाचा एकत्रित विचार करतात व वाचन सुलभ होते.

------------------------------------------------------

आता दुसरा टप्पा
��������������

�� अक्षर ओळख ��

या टप्प्यात खालील प्रकारे अक्षर परिचय व त्याचे दृढीकरण करुन द्यावे.

1.चित्राआधारे शब्दाचे अंदाजे वाचन करणे.

2. चित्राशिवाय शब्दाचे सरावाने वाचन करणे.
[कमीत कमी ८ दिवस सराव आवश्यक, विविध पध्दतींचा अवलंब]

3. परिचीत शब्दाचे सावकाशपणे वाचन करणे.
[४ दिवसात सरावाने वाचन]

4. त्या शब्दातील प्रत्येक अक्षर सुटे करुन वाचणे.
[पुढील ५-६ दिवस]

5. अक्षराच्या आकारातील साम्यभेद ओळखून मुळ अक्षराचे अंदाजाने वाचन करणे.
[किमान ८ दिवस सराव आवश्यक]

यासाठी खालील उपक्रम राबविता येतील.

�� वर्गातील प्रत्येक मुलाला स्वतःचे नाव खुप आवडते व ते ७-८ दिवसात त्याच्या नाम पट्यावरील प्रत्येक अक्षर वेगवेगळे करुन वाचते. ते त्याला हाताळण्यास व वाचण्यास प्रोत्साहन द्या. नंतर त्याच्या जिवलग  मित्रांच्या नामपट्यातील अक्षरे सुटे वाचण्याचा सराव व नंतर इतर विद्यार्थ्यांच्या नामपट्या वाचनाचा सराव घेणे. अवघड वाटणारे नाव टाळावे.

�� यानंतर वर्गातील वस्तूंच्या नाम पट्ट्यांचा सराव घ्या. वस्तूंना अडकावलेल्या शब्दातील सोप्या अक्षराचे वाचन करण्यास प्रोत्साहीत करा.

�� यानंतर परिचीत व आवडणारे शब्दपट्या हाताळण्यास देऊन त्यातील अक्षराचे वाचन घ्यावे.

�� आता प्रत्येक मुळाक्षराची अक्षरकार्डांची २-३ संच बनवावीत.व ती हाताळण्यास आणि वाचनास द्यावीत. एकाच मुळाक्षरांच्या दोन अक्षर कार्डे शोधणे. त्यांचे वाचन करणे.

�� विद्यार्थ्यांच्या ज्ञानविश्वातील सहज सोपे भासणारेच शब्द घ्यावेत.या टप्प्यात आपणास फक्त मुळाअक्षरओळख शिकवायची असल्याने त्याला अवघड वाटणारा  शब्द नको. शब्दातील अक्षर वाचन करताना त्याच्या स्वरचिन्ह वाचनाकडे लक्ष देऊ नये. फक्त मुळाक्षर वाचनच घ्यावे.
उदा- "शाळा" शब्द वाचताना पहिल्या अक्षरसास 'श' म्हटले की 'शा' हे पाहू नका. या टप्यात हे दोन्ही बरोबरच.

6. अक्षराचे दृढीकरण.
 वरील प्रत्येक टप्यात आपापल्या कल्पकतेनुसार व परिस्थितीप्रमाणे विविध उपक्रम घेता येतात.

उदा- [खालील उदाहरणे नमुनादाखल आहेत, याप्रमाणे अनेक उपक्रम घेता येतात.]

��अक्षर कार्डांच्या मदतीने अक्षर कार्ड व शब्दाशी जुळवणे.
उदा- "शाळा" या शब्दकार्डाशी जुळविण्यासाठी 'श' व 'ळ' अक्षरकार्डे शोधून ती त्याखाली मांडणे व वाचन करणे. या ठिकाणी प्रथम तो 'श' 'ळ' अक्षरकार्डास 'शाळा' असेच वाचण्याची शक्यता असते. त्यास येथे थांबवू नका. चूक सांगू नका. काही दिवसाच्या सरावानंतर इतरांचे अनुकरण करत तो आपोआप त्यास 'श' व 'ळ' म्हणू लागेल. असे नाही घडल्यास त्यास नंतर 'श' व 'ळ' असे वाचण्यास प्रोत्साहित करा.

�� चित्रकार्डाशी अक्षरकार्डाच्या जोड्या लावणे.
यात एक अक्षरकार्ड देऊन त्याचे वाचन करणे.
-अक्षरापासून सुरु होणारे चित्रकार्डे शोधणे.
-अक्षराने शेवट होणारे चित्रकार्डे शोधून काढणे.
-अक्षर मध्ये असणारे चित्रकार्डे शोधणे.

�� अक्षराचे मोठे आकार वर्गात काढा. व त्यावर विविध वस्तू [चिंचोके, दगड, फुले,इ.] ठेऊन आकार पुर्ण करणे.

�� शिक्षकाने हवेत अक्षराचे आकार काढणे व विद्यार्थ्यांनी ओळखणे, नंतर स्वतः अक्षर सांगणे व विद्यार्थ्यांना त्याचे हवेतील आकार काढण्यास सांगणे. दोन विद्यार्थी किंवा गटामध्येही असा सराव घेता येतो.

�� पाटीवर/जमीनीवर माती/वाळू पसरणे व त्यावरील अक्षराचा आकार ओळखणे. नंतर तसे आकार बोटाने काढण्याचा सराव घेणे.

��अक्षरकार्डे जोडून शब्द [फक्त स्वरचिन्ह विरहीत शब्द] बनविणे व त्याचे वाचन. यात विद्यार्थी प्रथम अर्थहीन शब्द बनवतील व वाचतील, हळूहळू अर्थपुर्ण शब्द बनविण्यास प्रोत्साहन देणे.

�� असे अनेक चित्र-शब्द खेळ/उपक्रम घेता येतात. शब्द मर्यादेमुळे सर्व येथे मांडणे शक्य नाही.

�� वरील टप्यांचा उपयोग करताना घाई करु नये. एखाद्या टप्यात घाई झाल्यास विद्यार्थी त्यापुढील टप्यात गोंधळतात. याठिकाणी एकही अपरिचित शब्द नको.

�� पुरेसा सराव व विविध पध्दतीचा अवलंब जेणेकरुन मुले कंटाळणार नाहीत व उत्स्फुर्तपणे सहभाग नोंदवतील.

7. हळूहळू शब्दवाचनासोबत वाक्यवाचन सुरु करावे.
उदा- 'मगर' ही शब्दपट्टी आहे. शब्दाचे वाचन करुन नंतर  त्या  शब्दापासून वाक्य बनविण्याचा सराव घेणे.
-ही मगर आहे.
-मगर मोठी आहे. इ.

8. प्रत्यक्ष शब्दवाचनाचा सराव सुरु झाल्यानंतर सुरुवातीस परिचीत व नंतर अपरिचित शब्दवाचनाकडे जावे. [मुर्ताकडून अमुर्ताकडे]

9. 'अक्षरओळख' या टप्प्यात किमान २५-३० अक्षरांचे वाचन मुले करु लागली की शिल्लक अक्षरांचा सराव घ्यावा.परंतु त्याच अक्षरांच्या ओळखीमध्येच न अडकता आपला पुढील टप्पा "स्वरचिन्ह ओळख" घ्यावा. या टप्यात इतर अक्षरे हळूहळू सरावाने येतात.

��पुढील टप्पे पुढील लेखमालेत सविस्तरपणे पाहू!

��संदर्भ- कुमठे बीट उपक्रम

ई-लीनिंग डिजिटल क्लासरूमची माहिती

ई-लर्निंग डिजीटल क्लासरुमची  माहिती

�� मिशन डिजिटल स्कुल अंतर्गत आपल्या डिजिटल / स्मार्ट शाळेसाठी  details ��

�� Class 1⃣ Interactive Smartboard Classroom.

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने��
1. Interactive Smartboard 77 "- Rs- 45000.00/
+
2. Projector- Sony 102 -Rs-30000.00/
+
3. Cpu with latest configuration Rs. 20000.00

�� Class 2⃣  1 Tablet + 1 projector Classroom.

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने ��

1. Master Tablet with HDMI support -

First - iball 3gi80- Rs- 8,999.00
Second -  iball edu-slide i1017 - Rs- 12,990.00      
Third - Hp cortex A9 Rs- 11,500.

2. Ac. DLP Projector with HDMI support -

First- Sony Dx 102 Rs -30,000.
Second- Benq Mx524 Rs-27500.

�� Class 3⃣ Projector or LED tv for wireless screening with tab or smartphone.

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने ��

1. Projector - Epson EB- S03( HDMI/ USB )Rs- 28000
Or LEd tv
First- Led Tv Panasonic 32" - Rs- 28000.
Second - Micromax-39B600HD 99cm( 39" inch ) Rs- 25000.

2.Any tablet or smartphone.

3. Screencasting Dongle.
 
�� Class 4⃣ Total tablets Classroom .

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने��

��Child Tablets - First - Lenovo A7 10 - Rs - 4800.
Second - iball q 40i Rs - 3600.
Third - iball 3gi80 Rs -8,999.

�� Class 5⃣ Interactive monitor with CPU.

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने��

1. Interactive monitor.
Wacom 15"inch - Rs- 45000

2. CPU with latest configuration. Rs.20,000.

�� Class 6⃣ Interactive 3D Classroom.

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने��

1. 3D Projector -
First - Benq Mx524 ( 3D Projector ) Rs - 25000.
Second - Benq Mx525 ( 3D Projector ) Rs - 33000.

2. Active Glass.
Benq per glass - 2900.

3. Leptop /tablet or CPU.

�� Class 7⃣ Interactive projector Classroom.

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने ��

1.Interactive projector - Benq 806PST ( XGA / HDMI )With Interactive kit.
Rs.68000.

2.Laptop or Cpu.

�� Class 8⃣ Solar Smart class .

अवश्यक अत्याधुनिक तांत्रिक साधने��

1.DC Projector - Acer C205.- Rs - 27,000.

2. Battery with Solar panels.- Rs 6,500.

3.Tablet - Iball 3gi80 Rs- 800

प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र

प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र

प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र कार्यक्रमाचा शासन अध्यादेश डाउनलोड करण्यासाठी इथे क्लिक करा.

प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र कार्यक्रम- एका दृष्टीक्षेपात

राज्यात पहिली ते आठवीपर्यंतचा एकही विद्यार्थी अप्रगत राहू नये, या हेतूने शालेय शिक्षण विभागाने "प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र कार्यक्रम‘ जाहीर केला आहे. या विद्यार्थ्यांच्या वर्षातून तीन चाचणी परीक्षा घेतल्या जाणार आहेत. यंदापासून ही योजना लागू होणार आहे. पहिल्या दोन वर्षांत केवळ भाषा आणि गणिताच्या चाचणी परीक्षा होतील. यातील गुणांनुसार शाळांना श्रेणीही देण्यात येणार आहेत. राज्यात पहिली ते आठवीपर्यंतचा एकही विद्यार्थी अप्रगत राहू नये, या हेतूने शालेय शिक्षण विभागाने "प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र कार्यक्रम‘ जाहीर केला आहे. या विद्यार्थ्यांच्या वर्षातून तीन चाचणी परीक्षा घेतल्या जाणार आहेत. यंदापासून ही योजना लागू होणार आहे. पहिल्या दोन वर्षांत केवळ भाषा आणि गणिताच्या चाचणी परीक्षा होतील. यातील गुणांनुसार शाळांना श्रेणीही देण्यात येणार आहेत. यासंदर्भातील "जीआर‘ बुधवारी जारी झाला आहे. हा निर्णय सर्व व्यवस्थापनाच्या सर्व प्रकारच्या शाळांना लागू आहे. तीन चाचण्यांपैकी एक पायाभूत आणि अन्य दोन सत्रांतील चाचण्या असतील. शाळा स्तरावरच त्या घेतल्या जाणार आहेत. 

एक पायाभूत आणि दोन सत्रांत परीक्षा अशा एकूण तीन परीक्षा घेण्यात येतील. याव्यतिरिक्त त्रयस्थ संस्थेच्या सहभागाने प्रथम सत्राअखेर एक आणि दुसऱ्या सत्राअखेर एक अशा दोन रॅण्डम चाचण्या केवळ निवडक शाळांत होतील. या सर्व चाचण्यांचे आराखडे, आयोजन व अंमलबजावणी पुण्यातील महाराष्ट्र राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेमार्फत होईल. या चाचण्या बालकांची समज व क्षमता तपासतील. लेखी, तोंडी व प्रात्यक्षिक अशा तिन्ही प्रकारांचा या चाचण्यांत समावेश असेल. या चाचण्या ग्रेडनुसार असतील. विद्यार्थ्यांच्या मूलभूत क्षमता आणि संबंधित इयत्तेत अपेक्षित असणाऱ्या मुख्य क्षमता या चाचण्यांद्वारे तपासण्यात येतील. शिक्षकांना सरसकट प्रशिक्षण देणेही यापुढे बंद होणार असून, मागणीनुसारच ते देण्यात येईल. सर्व विद्यार्थ्यांची उपस्थिती बायोमेट्रिक पद्धतीने होण्यासाठीही शिक्षण विभाग प्रयत्न करत आहे.

पायाभूत चाचणी दुसरी ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी पायाभूत चाचणी असेल. मागील इयत्तेपर्यंतच्या मूलभूत क्षमता आणि संबंधित इयत्तेच्या प्रमुख क्षमतेवर त्या आधारित असतील. या चाचणीनंतर विद्यार्थ्यांची स्तरनिश्‍चिती करून त्यानुसार गुणवत्ता कार्यक्रम आखण्यात येईल. चाचणी 1 आणि 2 पहिली ते आठवीपर्यंतच्या विद्यार्थ्यांसाठी असेल. मागील इयत्तेपर्यंतच्या मूलभूत क्षमता आणि पहिल्या सत्राअखेरपर्यंतच्या क्षमतांचे काही प्रश्‍न चाचणी 1 मध्ये असतील. चाचणी 2 मध्ये मूलभूत क्षमता आणि पहिल्या आणि दुसऱ्या सत्राअखेरपर्यंतच्या क्षमतांचे काही प्रश्‍न असतील.

बोलीभाषाविषयक प्रयोग 

राज्यात सुमारे 60 बोलीभाषा आहेत. मराठीखेरीज अन्य भाषक मुलांना शिकण्यात अडचणी येतात. काही शिक्षक यातून मार्ग काढण्यासाठी द्विभाषिक शब्दकोश तयार करतात. शिक्षकांनी मागणी नोंदवल्यास राज्य पातळीवरून द्विभाषिक पुस्तके पुरवण्यात येतील. हा निर्णय सर्व व्यवस्थापनाच्या सर्व प्रकारच्या शाळांना लागू आहे. तीन चाचण्यांपैकी एक पायाभूत आणि अन्य दोन सत्रांतील चाचण्या असतील. शाळा स्तरावरच त्या घेतल्या जाणार आहेत. 

एक पायाभूत आणि दोन सत्रांत परीक्षा अशा एकूण तीन परीक्षा घेण्यात येतील. याव्यतिरिक्त त्रयस्थ संस्थेच्या सहभागाने प्रथम सत्राअखेर एक आणि दुसऱ्या सत्राअखेर एक अशा दोन रॅण्डम चाचण्या केवळ निवडक शाळांत होतील. या सर्व चाचण्यांचे आराखडे, आयोजन व अंमलबजावणी पुण्यातील महाराष्ट्र राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेमार्फत होईल. या चाचण्या बालकांची समज व क्षमता तपासतील. लेखी, तोंडी व प्रात्यक्षिक अशा तिन्ही प्रकारांचा या चाचण्यांत समावेश असेल. या चाचण्या ग्रेडनुसार असतील. विद्यार्थ्यांच्या मूलभूत क्षमता आणि संबंधित इयत्तेत अपेक्षित असणाऱ्या मुख्य क्षमता या चाचण्यांद्वारे तपासण्यात येतील. शिक्षकांना सरसकट प्रशिक्षण देणेही यापुढे बंद होणार असून, मागणीनुसारच ते देण्यात येईल.

पायाभूत चाचणी दुसरी ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी पायाभूत चाचणी असेल. मागील इयत्तेपर्यंतच्या मूलभूत क्षमता आणि संबंधित इयत्तेच्या प्रमुख क्षमतेवर त्या आधारित असतील. या चाचणीनंतर विद्यार्थ्यांची स्तरनिश्‍चिती करून त्यानुसार गुणवत्ता कार्यक्रम आखण्यात येईल. चाचणी 1 आणि 2 पहिली ते आठवीपर्यंतच्या विद्यार्थ्यांसाठी असेल. मागील इयत्तेपर्यंतच्या मूलभूत क्षमता आणि पहिल्या सत्राअखेरपर्यंतच्या क्षमतांचे काही प्रश्‍न चाचणी 1 मध्ये असतील. चाचणी 2 मध्ये मूलभूत क्षमता आणि पहिल्या आणि दुसऱ्या सत्राअखेरपर्यंतच्या क्षमतांचे काही प्रश्‍न असतील.

बोलीभाषाविषयक प्रयोग 
राज्यात सुमारे 60 बोलीभाषा आहेत. मराठीखेरीज अन्य भाषक मुलांना शिकण्यात अडचणी येतात. काही शिक्षक यातून मार्ग काढण्यासाठी द्विभाषिक शब्दकोश तयार करतात. शिक्षकांनी मागणी नोंदवल्यास राज्य पातळीवरून द्विभाषिक पुस्तके पुरवण्यात येतील.



€# प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्रचे स्वरुप समजावून देणारे व चाचणीचे प्रारुप मांडणी पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.

ज्ञानरचनावाद ...काय आहे...आणि काय नाही??

नीलेश निमकर

गेल्या काही वर्षांत शिक्षणाच्या क्षेत्रात, विशेष करून प्राथमिक शिक्षणाच्या क्षेत्रात ज्ञानरचनावादाचा बराच बोलबाला आहे. रचनावाद, रचनावादी शिक्षणपद्धती असे शब्द वारंवार कानी पडतात. अनेकदा असे अनुभवास येते की या शब्दांचा अर्थ प्रत्येक जण आपल्याआपल्या सोयीने लावत असतो. शाळेत साधने वगैरे वापरून कृतियुक्त शिक्षण देणारे रचनावादाचे पुरस्कर्ते ‘आमच्या शाळेत आम्ही रचनावादी पद्धत वापरतो’ असे अभिमानाने म्हणताना दिसतात तर ‘रचनावाद येण्याआधी पासून आम्ही तुम्ही सांगता त्या गोष्टी करतच होतो, तुम्ही त्याला फक्त नाव दिलेत’ असे काहीजण म्हणताना दिसतात. काहीजण ‘वर्तनवाद’ विरुद्ध ‘रचनावाद’ अशी मांडणी करताना दिसतात. या मतमतांतरांमुळे बर्‍याच जणांचा गोंधळ होणे साहजिक आहे. त्यातून या विषयावर मराठीतून फारसे वाचायलाही मिळत नाही. म्हणून या लेखात रचनावादाची नेमकी संकल्पना काय आहे याची तोंडओळख करून देण्याचा प्रयत्न केला आहे. इथे एक बाब लक्षात घ्यायला हवी, ती म्हणजे, ही केवळ तोंडओळख आहे. या विषयाची व्याप्ती बरीच मोठी असल्याने अधिकचे वाचन करून, सहकार्‍यांंशी चर्चा करून रचनावादाची पुरेशी सखोल समज बनवणे शिक्षक़ांसाठी अत्यावश्यक आहे.

रचनावाद हा मुलांच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेवर प्रकाश टाकणारा एक सिद्धांत आहे. माणसाचे मूल कसे शिकते, या जुन्याच प्रश्नाचे नवे, अधिक विस्तृत उत्तर देण्याचा प्रयत्न रचनावादाने केला आहे. मात्र अजूनही या प्रश्नाचे परिपूर्ण उत्तर आपल्या हाती आले आहे असे नाही. मात्र नवनव्या संशोधनांतून या विषयीच्या आपल्या ज्ञानात नित्यनेमाने भर पडत आहे हे नक्की. मुलांच्या शिकण्याबाबत रचनावादाचे काय म्हणणे आहे हे पाहण्याआधी, आपण शिकण्याबाबतचे रचनावादाच्या आधीचे सिद्धांत काय होते हे पाहणे गरजेचे आहे.

कोरी पाटी सिद्धांत

‘मुलाचे मन म्हणजे कोरी पाटी त्यावर आपण हवे ते लिहू शकू’ (याचेच दुसरे रूप म्हणजे ‘मूल म्हणजे मातीचा गोळा’) असा सिद्धांत अनेक वर्षे रूढ होता. अजूनही त्याचे पडसाद कुठे क़ुठे ऐकायला मिळतातच. बाहेरच्या जगाचे प्रतिबिंब किंवा छाप मुलाच्या ‘रिकाम्या’ मनावर उमटणे म्हणजे मूल शिकणे अशी कल्पना अनेक दिवस सर्वमान्य होती. पण हळूहळू लक्षात आले की प्रत्येक मुलाला ‘आपल्याला हवे ते, हवे तसे, हवे तेव्हा’ शिकवता येईलच असे नाही. एकाच वातावरणात वाढणारी किंवा एकाच शिक्षकाकडून शिकणारी सगळीच मुले सारखी शिकत नाहीत. जर मुलांची मने म्हणजे कोर्‍या पाट्या असत्या तर मुलांच्या शिकण्यात असा फरक पडायचे कारण नाही !

वर्तनवादाचा सिद्धांत - स्वरूप आणि मर्यादा

मुलांच्या शिकण्याबाबतच्या अजून एका सिद्धांताचे अधिराज्य शिक्षणाच्या क्षेत्रात अनेक वर्षे राहिले. तो म्हणजे वर्तनवादाचा सिद्धांत. आजही शिक्षणशास्त्राच्या अभ्यासक्रमात हा सिद्धांत विस्ताराने अभ्यासला जातो. मानसशास्त्र म्हणजे मनाचा अभ्यास करणारे शास्त्र ही व्याख्या लोकांना भोंगळ वाटायला लागली कारण मनाच्या अस्तित्वाचा व स्वरूपाचा पुरावा देणे शक्य नव्हते. बारकाईने बघितले तर आपण एखाद्याच्या मनाबाबत जे आडाखे बांधतो ते त्याच्या वर्तनाच्या आधारे बांधतो. (उदाहरणार्थ, नितीनचे मन उदास आहे याचा आडाखा आपण ‘तो तोंड पाडून बसलाय’ ‘बोलत नाहीये’ असे त्याचे वर्तन पाहून बांधतो! कारण वर्तनाचे त्रयस्थपणे निरीक्षण करता येते.) त्यामुळे मग ‘वर्तनाचा अभ्यास करणे म्हणजे मानसशास्त्र’ अशी व्याख्या केली जाऊ लागली. या व्याख्येच्या शास्त्रीय असण्याचा दबदबा इतका होता की मानसिक अवस्था वा प्रक्रियांबद्दल बोलणे अशास्त्रीय गणले जाऊ लागले. वर्तनाचा अभ्यास करण्याच्या काळात प्राण्यांचे वर्तन अभ्यासण्याचे अनेक प्रयोग मानसशास्त्रज्ञांनी केले आणि प्राण्यांचे वर्तन आपल्याला हवे तसे बदलता येते हे सिद्ध करून दाखवले. वर्तनात बदल घडवण्याचे त्यांचे साधन होते बक्षिसे आणि शिक्षा ! एखादे वर्तन केल्यावर बक्षीस मिळाले तर प्राणी ते वर्तन पुन्हा पुन्हा करतो आणि शिक्षा मिळाली तर ते वर्तन करत नाही अशी ही ढोबळ व सहज दिसणारी मांडणी होती आणि म्हणून मग ‘मुलाच्या वर्तनात शिक्षकाला अपेक्षित बदल घडणे म्हणजे शिकणे’ अशी आपल्याला सुपरिचित असलेली शिकण्याची व्याख्या अस्तित्वात आली. वर्तनातील हा बदल कायमस्वरूपी टिकावा यासाठी पुन्हा पुन्हा सराव करणे गरजेचे आहे हेही लक्षात आले. प्राणिल स्वरूपाच्या गोष्टी मूल कसे शिकते हे सांगण्यात वर्तनवाद कमालीचा यशस्वी झाला. मात्र माणसाच्या मुलाचे शिकणे प्राण्यांपेक्षा कमालीचे गुंतागुंतीचे असते. त्याचे समग्र स्पष्टीकरण वर्तनावादाच्या आधारे करणे कठीण होऊ लागले.

Software For Download

हे software शैक्षणिक संकेतस्थळावरून डाउनलोड केलेले आहे.आमचा उद्देश फक्त प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र करणे आहे इतर कोणताही उद्देश नाही.

डाउनलोड करण्यसाठी software चे नावावर क्लिक करा.

Software For Download
G.sci.7th exe	Geog.7th exe
Maths 7th exe	Maths 6th exe
Geog 6th exe	Env.sci.5th to 7th
शालेय परिपाठाचे अॅप्‍स	वार्षिक निकाल पञक